OVER HET GEVAAR VAN HERTRAUMATISEREN DOOR GOEDBEDOELENDE HULPVERLENERS
Kiezen voor verandering, heling en transformatie creëert stress in het lichaam. We hebben namelijk niet voor niets patronen ontwikkeld die ons (onbewust) beschermen tegen pijn of gevaar.
In elke poging tot “loslaten wat ons niet meer dient” schuilt – hoe goed bedoeld ook – het risico dat iemand teruggeworpen wordt op deze primaire responsen, waardoor ze opnieuw geactiveerd en nog dieper ingeprent worden en men van de spreekwoordelijke regen in de drup komt. Het lichaam zal namelijk nooit en te nimmer “iets” loslaten omdat jij (of een ander) dat wil of vindt dat het daar tijd voor is.
In tegendeel, als er sprake is van een verwachting of doel zal het lichaam zich direct wapenen en nog steviger vasthouden aan dat wat het kent en altijd gedaan heeft. Wordt dit niet gerespecteerd, oftewel geforceerd dan kan dit enorm overweldigend en dus hertraumatiserend zijn. Slechts weinig mensen zijn zich hiervan bewust. Met alle risico’s vandien!
Trauma coaches, trauma therapeuten en lichaamswerkers die zgn “trauma informed werken” schieten de laatste jaren als paddestoelen uit de grond en “trauma” lijkt wel tot een hype te zijn geworden. Iedereen doet tegenwoordig aan “trauma heling” en velen suggereren dat een “quick fix” mogelijk is.
Zelf ben ik inmiddels al meer dan 20 jaar werkzaam als lichaamsgericht traumatherapeut en eerlijk, ik vind het fantastisch dat steeds meer mensen zich bewust worden van het feit dat wij (en de wereld waarin we leven) een product zijn van trauma, alsook dat steeds meer mensen op zoek gaan naar hun “authentieke zelf”. Tegelijkertijd houd ik mijn hart vast en raap regelmatig met cliënten de scherven op van goedbedoelde interventies. Van ayahuwasca en ademwerk tot tantra en cognitieve gedragstherapie.
Er zijn tal van prachtige technieken die zorgen voor verlichting, tijdelijke verschuiving of direct kleine resultaten, maar uiteindelijk zullen patronen terugkeren en aan kracht toenemen wanneer men voorbij gaat aan de complexiteit van trauma. Er bestaat namelijk geen “quick fix”. Wel het risico dat beloftes en verwachtingen niet uit komen.
Trauma maakt deel uit van ons leven. Verandering, transformatie en herstel vragen commitment, geduld en vertrouwen. De weg is hobbelig. Het lichaam bepaald het tempo en ondersteuning dient ingebed te zijn in afstemming, respect, veiligheid, nederigheid, compassie en competentie.
Het is dan ook gekmakend om te zien hoe mensen anderen “coachen” en ervan overtuigen dat het een kwestie is van “er doorheen gaan”, “loslaten” of “anders denken/doen”.
Wanneer het gewenste resultaat uitblijft wordt er zelfs gesuggereerd dat iemand zich opstelt als slachtoffer of nog in een ego conflict zit.
Andere (goed bedoelde) opmerkingen zijn (met weliswaar een kern van waarheid) dat iemands trilling te laag is, dat deze zelf zijn/haar realiteit heeft gecreëerd of “aangetrokken”, alsook dat lijden een illusie is, dat we niet onze gevoelens en gedachten zijn, dat alles goed is zoals het is en dat puur bewustzijn nooit lijdt.
Ik kan je garanderen dat iemand met trauma dit waarschijnlijk allemaal wel “weet” en zijn/haar best doet het anders te doen, maar vooral dus hoort dat hij/zij het “niet goed (genoeg) doet” (faalt), oftewel nog harder zijn/haar best moet doen. Niets is echter minder waar!
Hoe harder we ons best doen – gaan duwen, trekken of zelfs forceren – hoe minder bereidwillig het onderbewuste zal zijn om patronen los te laten. Wat er wel gebeurd is dat mensen moedeloos worden.
Door de impact, de complexiteit en de vaak moeizame weg uit trauma te ontkennen zal iemand emotionele stress gaan ervaren in de vorm schaamte, schuld, zelfverwijt en zelfkritiek.
Men raakt vertwijfeld over zichzelf en de zin van het leven en gaat geloven dat er écht iets mis met ze is (je wilt niet weten hoe vaak ik deze vraag krijg tijdens een intake) en dat ze reddeloos verloren zijn.
De hier uit voortkomende frustratie, wanhoop en machteloosheid kunnen zelfs maken dat iemand in een (nog diepere) negatieve spiraal terecht komt en dat er dus nog meer schade wordt berokkend op het lijden dat er al was.
Dus lieve mensen die met mensen werken, traumawerk vraagt bewustzijn en luistert nauw. Het lichaam bepaald het tempo en sociale steun en erkenning van de impact en complexiteit zijn onontbeerlijk!
Trauma sensitief en trauma informed werken behelst meer dan het lezen van een paar boeken en het volgen van enkele workshops of trainingen. Het kan namelijk echt goed fout gaan!
Aan de hand van een pijnlijke persoonlijke ervaring wil ik bovenstaande graag illustreren om zichtbaar te maken hoe goedbedoelde interventies verkeerd kunnen uitpakken en kunnen leiden tot hertraumatiseren.
En ja, dat is mij – met al mijn kennis en kunde – dus zelfs kunnen overkomen, omdat ik uiteindelijk ook maar een mens ben met trauma, onvervulde behoeftes, het verlangen naar heelheid en die soms twijfelt aan zichzelf…
~♡~
Een paar maanden geleden nam ik deel aan een opleiding voor trauma release en breathwork. Niet zozeer omdat ik gelegen zat om nog meer tools, maar meer omdat ik enerzijds nieuwsgierig was naar wat men leert in een 3-daagse opleiding waarbij wordt gepretendeert dat men daarna zelfstandig met de methode (en dus met trauma) aan de slag kan (zonder eisen t.a.v. de vooropleiding) en anderzijds met de wens om mijn eigen lichaam te bevrijden van spanning en trauma.
We waren met een groep van 20 á 25 deelnemers en 4 begeleiders. De ruimte was zwart, relatief klein en tijdens de introductie werd trauma gepresenteerd als iets dat “gefixed” moest worden omdat het ons meer kwaad dan goed zou doen.
Vrijwel onvoorbereid werden we vervolgens meegenomen in een eerste kennismaking met de betreffende methode. Het zou intens en pijnlijk worden, zo deelde men ons mede. Daarnaast stond ons tijdens de sessie ook nog een “verrassing” te wachten, zo vertelde men. Je begrijpt vast wat dit deed met het ervaren gevoel van veiligheid 
We begonnen met trauma release exercises. Mij niet onbekend. Echter weet ik uit ervaring hoe snel ik hierdoor overweldigd kan raken en dus besloot ik het rustig aan te doen, zodat ik er goed bij kon blijven én mezelf zou kunnen blijven reguleren.
De muziek stond hard, er werd gesproken (soms geschreeuwd) door een microfoon en als iemand in een proces ging (c.q. begon te bewegen, huilen, schreeuwen, hoesten, kokhalzen) begon de begeleiding paniekerig heen en weer te rennen.
Terwijl ik zachtjes lag te releasen werd ik op enig moment onverwacht bij mijn hoofd en voeten gegrepen en in een foetus houding geduwd. Ik reageerde primair door me te verzetten tegen deze intrusie (vecht respons), maar omdat ik geen bewegingsruimte kreeg gaf ik al snel een soort van op (freeze respons).
Vervolgens werd mijn hoofd hardhandig af en aan samengeknepen tussen een paar handen en knieën (later begreep ik dat ze zgn weeën hadden nagebootst) waarna er iemand met zijn volle gewicht over me heen “kroop” (wat zoals later bleek de simulatie van een geboorte moest zijn; “rebirthing”).
Eenmaal “geboren” waren de handen weg en lag ik te schokken naast mijn matje. Alleen. Op een koude harde vloer. Hier lag ik tot het einde van de sessie.
Toen we door gingen naar de ademsessie herhaalde bovenstaand tafereel zich. Met de eerste ervaring nog vers in mijn geheugen dook ik bij de eerste aanraking dan ook direct in elkaar. No way dat ik nogmaals geboren wilde worden (net als dat ik dit 44 jaar geleden ook niet wilde).
Terwijl ik op mijn matje lag hoorde ik boven me iemand zeggen: “hier moet nog een paar keer over heen gegaan worden” en voordat ik kon reageren kwamen ze weer over me heen gekropen.
Nee!!! schreeuwde mijn lijf, maar ze hoorden het niet en ik had geen woorden want ik was teruggeworpen in de tijd. In het drama dat zich ooit heeft afgespeeld in de buik van mijn moeder toen ik nog geen taal had.
Terwijl ik daar lag en blijkbaar niet de reactie vertoonde die men had verwacht of gehoopt, hoorde ik ze speculeren of er bij mij sprake was van prenataal trauma of misschien toch van seksueel misbruik. Er moest morgen nog maar eens iemand overheen 
De volgende dag deed ik een poging woorden te geven aan mijn ervaring. De impact, het (vanuit mijn perspectief) gebrek aan veiligheid, afstemming en co-regulatie. Helaas werd ik daarin niet gehoord. In tegendeel, het werd afgedaan met het feit dat ik verstrikt zat in mijn ego en dat dit waarschijnlijk precies was wat ik moest voelen.
Mij werd verzocht mijn eigen kennis over boord te zetten want die was hier niet aan de orde en geadviseerd om een ayahuwasca ceremonie te overwegen. Dan zou ik de controle wel los moeten laten, hetgeen vanuit hun perspectief noodzakelijk was om te kunnen helen.
Ik kroop terug in mijn schulp. Ik voelde me terecht gewezen en het was duidelijk dat mijn gevoelens en gedachten er niet toe deden. Daardoor viel mijn systeem direct terug op een strategie die me in het verleden maar al te vaak had gediend. Uitschakelen!
Bijgevolg was ik niet meer in staat om te spreken. Eigenlijk deed ik al niet meer mee. Ik was er wel, maar ik was er niet. Niet bepaald een plek waar transformatie en heling plaats kan vinden 
De rest van de dag hield ik me afzijdig en die avond twijfelde ik of ik de opleiding überhaupt nog wilde afmaken.
Die nacht begon ik echter te twijfelen aan mezelf (ook een overlevingspatroon). Wie zegt dat hetgeen ik denk te weten over trauma wel klopt? Op welke wijsheid baseer ik eigenlijk mijn kennis? Misschien is dit wel de weg uit trauma en zat ik er al die tijd naast? Misschien had ik inderdaad last van mijn ego? Dus de volgende dag probeerde ik me opnieuw open te stellen en mijn oordelen opzij te zetten.
We deden een oefensessie en ik deelde mijn gedachten met een collega. Zij stond er duidelijk anders in, waardoor mijn zelftwijfel nog meer toe nam.
“Wie denk ik te zijn om te kunnen vinden dat deze opleiding tekort schiet en het anders zou moeten doen?” hoorde ik mezelf denken.
Ik negeerde dus mijn gevoel (nog een patroon) en stelde me beschikbaar voor de oefensessie. Binnen no time kwam ik echter terecht in een bevriesrespons. Daar lag ik. Weer teruggeworpen in de tijd. Als bevroren in een oncomfortabele positie (opnieuw naast mijn matje op een koude vloer).
Ik verlangde naar nabijheid, iemand die me écht zag en me gerust zou stellen, maar die was er niet. Ik voelde me alleen met mijn ervaring. Net als in het moment dat mijn broertje me alleen achter liet.
Het programma ging door en mijn bevriezing hield aan. Zonder pardon werd ik teruggelegd op mijn matje en de workshop ruimte uitgeschoven. Er zou dadelijk wel iemand komen kijken. Maar die iemand kwam nooit.
Terwijl het programma dus doorging en ik alleen op de gang lag probeerde ik met alles wat op dat moment binnen mijn vermogen lag mezelf te reguleren.
Langzaam begon mijn lichaam te ontdooien. Ik lag onbedaarlijk te shaken terwijl de tranen over mijn wangen stroomden. Nog steeds alleen. Mijn thema. ALLEEN. Op mezelf aangewezen.
Ik maakte een kopje thee, wikkelde mezelf in een deken en voelde wat er te voelen viel terwijl ik mezelf stevig vasthield.
Aan het eind van de dag sloot ik me weer aan bij de groep waarna de 3-daagse werd afgesloten met champagne.
Vanaf nu mocht iedereen met deze methode in de praktijk aan de slag. Ik was stomverbaasd. En nooit kwam er nog iemand aan me vragen hoe het met me was. Je kunt je wellicht enigszins voorstellen wat ik daarvan vond (en vindt).
De dagen na de opleiding had ik last van herbelevingen, nachtmerries en dissociatie. Ik voelde me vervreemd van mezelf en mijn leven. Daar waar ik altijd energie voor twee had – omdat ik ooit (onbewust) besloot te leven voor twee toen ik zonder mijn broertje ter wereld kwam – voelde ik me nu leeg. Verdoofd.
Ik gleed in een mum van tijd in een soort van depressie waar ik tot de dag van vandaag nog niet helemaal van ben hersteld. Mijn menstruatie bleef 2 maanden uit en meer dan ooit was het gemis aanwezig, kostte het me moeite vervulling te vinden en ontbrak het me aan levenslust. Ik functioneerde op wilskracht.
Vertwijfeld begon ik me steeds vaker af te vragen wat de zin en onzin is van ons bestaan en al dit lijden. En hier sta ik nu. Met uitzicht op de Middellandse Zee.
Omhult door duisternis wil ik mijn licht laten schijnen om deze tendens te doorbreken 
~♡~
Wat ik in deze opleiding heb gezien, gehoord en ervaren heeft diepe sporen nagelaten. In positieve en minder positieve zin.
Ik weet nu weer wat de drijfveer is achter het werk dat ik doe, tegelijkertijd heb ik te dealen met een ontregeld zenuwstelsel en zoek ik naar een nieuwe balans.
Ik ben minder gaan werken in mijn praktijk, heb me teruggetrokken uit de jeugdzorg en daarmee afscheid genomen van mijn team. Daarnaast neem ik dagelijks bewust tijd om deze ervaring te integreren.
Het heeft even geduurd voordat ik deze ervaring kon zien voor wat het (voor mij) was; een grensoverschrijdende en schokkende ervaring.
Nog langer heeft het geduurd voordat ik er woorden voor kon vinden. Dat lukte nu pas. In de luwte van de storm in Turkije. Ruim 3 maanden na dato.
Schaam ik me? Ja (en nee)
Ben ik teleurgesteld in mezelf? Ja (en nee)
Want ik weet dat mensen zich zullen afvragen hoe mij dit heeft kunnen overkomen. Ik die zelf werkzaam ben als psychotraumatoloog.
Tegelijkertijd weet ik dat dit dus precies is wat trauma doet. Wanneer er sprake is van (dreigend) gevaar nemen de meest primaire delen van ons brein het over en doet ons lichaam precies dat waarvan het ooit geleerd heeft dat het effectief was om te overleven en om pijn en overweldiging te voorkomen.
Ik ben dankbaar voor mijn eigen kennis en ervaring, alsook capaciteit tot zelfregulatie. Met het bewustzijn dat co-regulatie essentieel is voor verwerking heb ik mijn schaamte opzij gezet en uitgereikt naar anderen om samen de impact te erkennen ipv deze te bagatelliseren en te rationaliseren (ook een oud patroon) en het (weer) alleen te dragen.
Gelukkig waren er mensen die mij daarin konden ontvangen; zien, horen, vasthouden en aanmoedigen om mijn verhaal te delen. Ik hoefde het dit keer niet alleen te doen.
En als ik met dit schrijven ook maar een iemand kan behoeden voor een soortgelijke ervaring dan was de mijne in ieder geval niet voor niets.
Helaas luister ik in mijn praktijk nog dagelijks met kromme tenen naar de verhalen van mensen die zich ten einde raad hebben toevertrouwd aan zgn. professionals (en dan bedoel ik ook de reguliere GGZ) of hebben deel genomen aan een workshop, ceremonie of retreat waar de wijsheid van het lichaam niet of onvoldoende werd gerespecteerd, of gevoelens, gedachten, behoeften of ervaringen niet werden gevalideerd.
Lieve mensen, trauma raakt ons allemaal in mindere of meerdere mate. Het maakt deel uit van onze menselijke ervaring en wordt door ieder op zijn/haar eigen manier ervaren. Dus laten we alsjeblieft stoppen met het bypassen van de complexiteit van trauma en de impact op ons lijf en ons leven.
Trauma is veelomvattend. Het vervormd onze ervaringen in het heden (denken, voelen en doen) en onze capaciteit tot leren, ontwikkelen, veerkracht en verbinding. Het belemmert ons vermogen tot sociale interactie, communicatie en zelfregulatie, waardoor we moeite kunnen hebben ons te hechten, vriendschappen te maken en te onderhouden en te genieten van nabijheid, intimiteit en seksualiteit. Daarnaast brengt het ook veranderingen teweeg in ons hormoonstelsel, brein en genetisch materiaal.
Dus alsjeblieft laat ruimte. Je hoeft het niet te begrijpen. Je hoeft je niet in de ander te (kunnen) verplaatsen. Heb “gewoon” respect en compassie voor de ervaring van de ander. Luister met het vertrouwen dat hij/zij de eigen weg doorheen deze ervaring zal vinden op zijn/haar eigen manier en tempo.
Trauma kent geen quick fix. Trauma is levenswerk en aanwezigheid en compassie is het meest waardevolle dat je kunt bieden. Van mens tot mens, van hart tot hart 
Liefs Pomme
#emocare.nl